Op 24 juli trekt de Apotheker met zo'n 500 lezers op expeditie langs de ongerepte kusten van IJsland en Groenland. Aan boord niemand minder dan prof. em. dr. Tony Van Autenboer (U.Hasselt) die zich met recht en reden de 'éminence grise' van de poolreizigers mag noemen. Artsenkrant sprak met de geoloog die van de jaren 1950 tot 2000 baanbrekend onderzoek verrichtte aan de beide polen.
Where wise men dare not tread! Dat is de titel van de synopsis die Tony Van Autenboer heeft samengesteld en waarin de onderzoeksresultaten van de Belgische expedities naar Antarctica in de periode 1957-1970 worden gebundeld. Van Autenboer werd aanvankelijk als wetenschapper geselecteerd, maar zou al gauw uitgroeien tot de expeditieleider. De legendarische Wim Offeciers, wetenschapsjournalist bij de toenmalige BRT, wijdde verscheidene reportages aan de man en zijn werk.
Van juli 1957 tot december 1958 werd het Internationaal Geofysisch Jaar gehouden. Gaston de Gerlache, zoon van eerste Antarctica-overwinteraar Adrien de Gerlache, werd aangesteld als expeditieleider. De jonge onderzoeker Van Autenboer was gefascineerd door de films van de beroemde Belgisch-Pools-Franse vulkanoloog Haroun Tazieff die wetenschap koppelde aan avontuur. Eind 1958 vertrok hij naar Antarctica voor een onvergetelijk avontuur waarvan de details in zijn geheugen gegrift blijven.
"Samen met Ken Blaiklock verkende ik het Sor-Rondane gebergte. Blaiklock was de eerste na Amundsen die de Zuidpool met de slee bereikte. Hij was ook expeditieleider van de voorhoede van de Trans-Antarctic Expedition van Sir Vivian Fuchs die de eerste oversteek van Antarctische continent realiseerde", zo vertelt professor Van Autenboer. "Vandaag verplaatsen de onderzoekers zich met de sneeuwscooter op het ijs, wij _ gelukkigen _ konden ons nog behelpen met hondenspannen (lacht). Vooraf moest je heel nauwkeurig berekenen hoeveel dagen je onderweg zou zijn en bijgevolg hoeveel hondenvoer je nodig had. Gedurende meer dan zes maanden doorkruisten we het gebergte waar nooit iemand een voet had gezet."
Van Autenboer, nu helemaal op dreef: "Soms noteerden we temperaturen van 50-60 onder nul. De husky's vonden er niet beter op dan zich _ bij wijze van beschutting _ te laten ondersneeuwen tijdens de blizzards. Als het ophield met sneeuwen, kwamen ze weer van onder de sneeuw tevoorschijn. Bij onze terugkeer in de Koning Boudewijnbasis hadden we meer dan 2.000 kilometer op onze teller. Voor mijn eerste expeditie zou ik twee jaar en half op Antarctica blijven. Een onvergetelijke ervaring was dat. Ook op wetenschappelijk vlak. We wisten niets toen over gletsjers en over de gesteenten in dit deel van Antarctica. Elke dag deden we nieuwe ontdekkingen. Elke bergtop die we beklommen was in alpinistenjargon een 'eerste'."
Tony Van Autenboer zou in de jaren 1960 nog enkele keren terugkeren naar Antarctica. "Alles samen spendeerde ik er vijf jaar van mijn leven." Het is dan ook met lede ogen dat hij de jongste jaren de evolutie van het Belgisch onderzoek op Antarctica heeft gevolgd.
"Als ik vandaag over de Zuidpool spreek, dan krijg ik meestal sarcastische blikken en commentaren", zegt hij met spijt in het hart. "Verhalen van belangenvermenging, duistere geldstromen, sabotage, plundering, dwangsommen, dat alles verstrengeld in een juridisch kluwen. Bovendien schaadt dit alles de reputatie van het wetenschappelijk onderzoek. Zekerheid over de Belgische inbreng in een internationaal project kan immers niet meer gegarandeerd worden. En dat is zeer nadelig voor onderzoeken die een continuïteit van waarnemingen vragen. Kunnen onze diplomaten, vertegenwoordigers van België bij het Antarctisch Verdrag, nog geloofwaardig overkomen als de administratie en de praktische organisator en initiatiefnemer van een observatorium voor onderzoek hun geschillen door de rechtbank moeten laten oplossen? Gelukkig kwam er onverwacht en zeer plotseling een deus ex machina tevoorschijn: de Princes Elisabeth Basis is weer een operationele schakel in het netwerk van observatoria op het zesde continent."
Noordpool
Ook het Noordpoolgebied heeft voor Tony Van Autenboer geen geheimen meer. Hij spendeerde onder andere zes maanden voor onderzoek op het eiland Spitsbergen waar hij zijn voorraad en zichzelf vooral diende te beveiligen tegen de ijsberen. Ook in Groenland kon hij twee zomers samenwerken met een Deense universiteit en de US National Science Foundation voor onderzoek inzake ijsdiktemetingen van de ijskap, een voortzetting van gelijkaardige radarmetingen in Antarctica.
Tijdens de Artsenkrant-cruise naar Groenland en IJsland zal hij de reizigers onderhouden met spreekbeurten waarin hij onder andere de verschillen en overeenkomsten tussen Antarctica en de Arctische gebieden zal uiteenzetten en zal vertellen over zijn ervaringen tijdens zijn exploratietochten en tijdens de donkere wintermaanden op de Koning Boudewijn Basis. "Dit alles met foto's en heimwee", zo besluit professor Van Autenboer.
Where wise men dare not tread! Dat is de titel van de synopsis die Tony Van Autenboer heeft samengesteld en waarin de onderzoeksresultaten van de Belgische expedities naar Antarctica in de periode 1957-1970 worden gebundeld. Van Autenboer werd aanvankelijk als wetenschapper geselecteerd, maar zou al gauw uitgroeien tot de expeditieleider. De legendarische Wim Offeciers, wetenschapsjournalist bij de toenmalige BRT, wijdde verscheidene reportages aan de man en zijn werk.2.000 kilometer met de husky'sVan juli 1957 tot december 1958 werd het Internationaal Geofysisch Jaar gehouden. Gaston de Gerlache, zoon van eerste Antarctica-overwinteraar Adrien de Gerlache, werd aangesteld als expeditieleider. De jonge onderzoeker Van Autenboer was gefascineerd door de films van de beroemde Belgisch-Pools-Franse vulkanoloog Haroun Tazieff die wetenschap koppelde aan avontuur. Eind 1958 vertrok hij naar Antarctica voor een onvergetelijk avontuur waarvan de details in zijn geheugen gegrift blijven. "Samen met Ken Blaiklock verkende ik het Sor-Rondane gebergte. Blaiklock was de eerste na Amundsen die de Zuidpool met de slee bereikte. Hij was ook expeditieleider van de voorhoede van de Trans-Antarctic Expedition van Sir Vivian Fuchs die de eerste oversteek van Antarctische continent realiseerde", zo vertelt professor Van Autenboer. "Vandaag verplaatsen de onderzoekers zich met de sneeuwscooter op het ijs, wij _ gelukkigen _ konden ons nog behelpen met hondenspannen (lacht). Vooraf moest je heel nauwkeurig berekenen hoeveel dagen je onderweg zou zijn en bijgevolg hoeveel hondenvoer je nodig had. Gedurende meer dan zes maanden doorkruisten we het gebergte waar nooit iemand een voet had gezet."Van Autenboer, nu helemaal op dreef: "Soms noteerden we temperaturen van 50-60 onder nul. De husky's vonden er niet beter op dan zich _ bij wijze van beschutting _ te laten ondersneeuwen tijdens de blizzards. Als het ophield met sneeuwen, kwamen ze weer van onder de sneeuw tevoorschijn. Bij onze terugkeer in de Koning Boudewijnbasis hadden we meer dan 2.000 kilometer op onze teller. Voor mijn eerste expeditie zou ik twee jaar en half op Antarctica blijven. Een onvergetelijke ervaring was dat. Ook op wetenschappelijk vlak. We wisten niets toen over gletsjers en over de gesteenten in dit deel van Antarctica. Elke dag deden we nieuwe ontdekkingen. Elke bergtop die we beklommen was in alpinistenjargon een 'eerste'."Het huidige debacleTony Van Autenboer zou in de jaren 1960 nog enkele keren terugkeren naar Antarctica. "Alles samen spendeerde ik er vijf jaar van mijn leven." Het is dan ook met lede ogen dat hij de jongste jaren de evolutie van het Belgisch onderzoek op Antarctica heeft gevolgd. "Als ik vandaag over de Zuidpool spreek, dan krijg ik meestal sarcastische blikken en commentaren", zegt hij met spijt in het hart. "Verhalen van belangenvermenging, duistere geldstromen, sabotage, plundering, dwangsommen, dat alles verstrengeld in een juridisch kluwen. Bovendien schaadt dit alles de reputatie van het wetenschappelijk onderzoek. Zekerheid over de Belgische inbreng in een internationaal project kan immers niet meer gegarandeerd worden. En dat is zeer nadelig voor onderzoeken die een continuïteit van waarnemingen vragen. Kunnen onze diplomaten, vertegenwoordigers van België bij het Antarctisch Verdrag, nog geloofwaardig overkomen als de administratie en de praktische organisator en initiatiefnemer van een observatorium voor onderzoek hun geschillen door de rechtbank moeten laten oplossen? Gelukkig kwam er onverwacht en zeer plotseling een deus ex machina tevoorschijn: de Princes Elisabeth Basis is weer een operationele schakel in het netwerk van observatoria op het zesde continent."Noordpool Ook het Noordpoolgebied heeft voor Tony Van Autenboer geen geheimen meer. Hij spendeerde onder andere zes maanden voor onderzoek op het eiland Spitsbergen waar hij zijn voorraad en zichzelf vooral diende te beveiligen tegen de ijsberen. Ook in Groenland kon hij twee zomers samenwerken met een Deense universiteit en de US National Science Foundation voor onderzoek inzake ijsdiktemetingen van de ijskap, een voortzetting van gelijkaardige radarmetingen in Antarctica. Tijdens de Artsenkrant-cruise naar Groenland en IJsland zal hij de reizigers onderhouden met spreekbeurten waarin hij onder andere de verschillen en overeenkomsten tussen Antarctica en de Arctische gebieden zal uiteenzetten en zal vertellen over zijn ervaringen tijdens zijn exploratietochten en tijdens de donkere wintermaanden op de Koning Boudewijn Basis. "Dit alles met foto's en heimwee", zo besluit professor Van Autenboer.
